Ajdodlarimiz neandertal odamlar bilan qo'shilib, bizni yaratishgan - bu qanday isbotlandi?

Neandertallar taxminan 30-40 ming yil oldin ham yashashgan.

Ammo evolyutsiya nuqtai nazaridan, ular bizning yaqin qarindoshimiz hisoblanadi.

Va bu neandertallar bilan bir xil tarixiy davrda bizning ajdodlarimiz - zamonaviy odam yoki Homo sapiens ham yashagan.

Aloqador mavzular:

Muayyan jismoniy farqlar va boshqa sabablarga ko'ra, neandertallar va biz - Homo sapienslar alohida turlarmiz.

Biologlarning fikricha esa, farqli turlar juftlashganida nasl davomiyligi ta'minlanmaydi.

Ammo olimlar inson ajdodlarini o'rganishar ekan, turlarning tariflanishi juda aniq emas, degan xulosaga kelishdi.

Garchi ular bir-biridan farq qilishsa ham, neandertallar va Homo sapiens nafaqat birga yashashgan, balki juftlashib ham turishgan.

Va nasl qoldirishgan. Bu - biz, ya'ni hozirgi odamzod.

Hozirgi odamzod ajdodlarining neandertallar bilan juftlashishi insonlar irsiyatida nimalarni o'zgartirgan?

Biz ko'pincha inson evolutsiyasi bir tekisda kechgan, deb o'ylaymiz. Aslida esa, bu jarayon ancha tartibsiz va hayratlanarli.

Homo erectusdan kelib tur - Homo heidelbergensis, taxminan 1 million yil oldin Afrikada paydo bo'lgan.

Ular Afrikadan chiqib, Yevropa va Osiyoga yo'l solgan.

Afrikada qolgan heidelbergensisdan esa hozirgi odamlar - Homo sapiens kelib chiqqan.

Yevropaga borganlar Homo neandertalensisga, Osiyoga ketganlari esa - Homo denisovga aylangan.

Ammo har bir yangi turning paydo bo'lishi boshqalarning o'limiga olib kelmagan.

Taxminan 120 000 yil oldin odam turlarining kamida olti xili birga yashagan.

Biz faqat ozimiz biladigan turlar haqida gapiramiz.

Hominidlarning bu guruhlari ko'chishgan, birlashishgan va ayrilishgan.

Odam turlarining uchrashuvi ba'zan qonli bo'lgan. Ba'zida esa buning natijasida farqli odam turlari oilasi paydo qilgan.

Shunday qilib, bugun Yevroosiyolik odamlarning genida 1 dan 3 foizigacha Neandertal genlari bor.

Ammo buni aniqlash oson kechmagan.

2010-yilda Germaniyadagi Maks Plank instituti olimlari birinchi marta neandertal qoldiqlari genomini ketma-ketlashtirishdi va uni biznikiga solishtirishdi.

Afrikada hozirgacha hech qanday neandertal qoldiqlari topilmagan. Bu esa ular Yevropa va Osiyoda Homo sapiens bilan juftlashganini ko'rsatadi.

Eng keng qabul qilingan nazariyaga ko'ra, Homo sapiens qirq va oltmish ming yil avval Afrikadan shimolga qarab tarqalganida - neandertallar bilan juftlashgan bo'lishi mumkin.

Bu ilmiy faraz 2015-yilda kuchaydi. Bunga sabab - Yevropada topilgan eng qadimgi sapiens genomlari ketma-ketligi aniqlanib, unda 6-9% Neandertal DNK topilganidir.

Bu qoldiq yoshi o'ttiz yetti va qirq ikki ming yil orasida edi.

Ammo neandertal DNK faqat Yevropa va Osiyoda qolib ketmagan.

Afrika aholisida ham neandertal DNKlari uchraydi.

Ehtimol, bu neandertallar bilan juftlashgan homo sapiens avlodlari keyinroq - 20 000 yil avval Afrikaga qaytganida sodir bo'lgandir.

Va neandertallardan meros bo'lib o'tgan genlar bizning evolyutsiyamizga hissa qo'shgan.

Bu genlar terining quyoshga qanchalik sezgir ekanligiga va sochimiz qanday o'sishiga ta'sir qiladi.

Shuningdek, bu xususiyatlar yangi muhitlarga moslashishga yordam bergan va Homo sapiens Yevropa hamda Osiyoga ko'chib o'tganida qo'l kelgan bo'lishi mumkin.

Neandertal genining yana bir ijobiy jihati - bizni homiladorlik davrida qon ketishidan asraydi va kutilmaganda homila tushishining oldini oladi.

Boshqa variantlar kunning qaysi paytida faolroq bo'lishimiz, depressiya va nikotinga bog'lanib qolishga moyilligimizda o'rin tutadi.

Ammo o'z paytida foydali bo'lgan va bugungi kunda bizga zarar yetkazishi mumkin bo'lgan genlar ham mavjud.

Masalan, qonning tezroq ivishiga hissa qo'shadigan variant.

Bu yaralarning tezroq bitishiga yordam bergan bo'lishi mumkin, ammo endi bu gen qon pixtalari va insult xavfini oshiradi.

Boshqa bir tadqiqotga ko'ra esa, bizning neandertal genlarimiz va Covid-19 o'rtasida ham bog'liqlik bor.

Neandertal gen variantiga ega odamlarda, agar ular koronavirus bilan kasallangan bo'lsa, kasallikdan keladigan jiddiy asoratlar xavfi 2-4 baravar ko'p bo'lishi mumkin.

Genlardan tashqari, bu ikki tur o'rtasida jinsiy aloqa qanday bo'lganligi haqida juda kam narsa ma'lum. Hatto, u ikki tomonning roziligi bilan bo'lganmi yoki yo'qmi, buni ham bilmaymiz.

Ammo bu kabi masalalarga oydinlik kirita boshlagan tadqiqotlar mavjud.

2017-yilda Pensilvaniya universiteti antropologi neandertal qoldiqlari tishida og'zimizda mavjud bo'lgan bakteriyalar turining izlarini aniqladi.

Uning fikricha, bu bakteriya neandertallar va sapienslar o'pishganida biridan boshqasiga o'tgan.

Hatto, bu ikki tur juflashganda, inson papillomavirusi va uchuq kabi kasalliklarni bir-biriga yuqtirgan bolishi mumkin deb taxmin qiladigan olimlar ham bor.

Xuddi shu kasalliklar yuqtirilishi, hozirgi inson turi emas, balki neandertallarning yo'q bo'lib ketishiga hissa qo'shgan bo'lishi mumkin.

Turlar orasi juftlashishni o'rganishdagi xulosalar assimilatsiya nazariyasi deb atalidan bu nazariyani kuchaytiradi.

Neandertallar Homo sapienslarga nisbatan kam sonli bo'lganligi sabab, ko'pchilik bo'lgan Homo sapiensga aralashib ketgan.

Ushbu nazariyaga ko'ra, sapiens va neandertallar oilalarining birlashishi natijasida toza neandertal turlari oxir-oqibat yo'q bo'lib ketgan.

Qisqasi, bu nazariyalarga tayanadigan bo'lsak, neandertallar butunlay yo'qolib ketgan emas. Ular hamon tirik. Qaysidir ma'noda ular bizning tanamizda yashashmoqda.

Telegram каналимиз: https://t.me/bbcuzbek

BBCUZBEK.COM билан Telegram орқали +44 7858860002 номери билан боғланинг.