Soʻz sizga: Britaniyadagi saylovlar oʻzbeklar uchun nega ahamiyatli?

Buyuk Britaniyadagi umumiy saylovlar nafaqat Britaniya fuqarolari, balki mamlakatda yashovchi turli jamoalar, jumladan, oʻzbek jamoasi uchun ham muhim voqeadir.

Buyuk Britaniyadagi umumiy saylovlar oʻzbeklar uchun nimani anglatishini bilish uchun biz mazkur mamlakatda oʻsgan oʻzbekistonlik talabalardan tortib, umrining koʻp qismini Oʻzbekistonda oʻtkazgan moliyaviy mutaxassislargacha boʻlgan Britaniyadagi oʻzbeklar bilan suhbatlashdik.

Britaniya kabi davlatning xavfsizlik, savdo va ekologiya kabi global masalalar boʻyicha siyosati boshqa davlatlarga, jumladan, Oʻzbekistonga ham taʼsir etsa-da, biz suhbatlashgan oʻzbeklar aytishicha, umumiy saylovning asosiy taʼsiri Buyuk Britaniyadagi oʻzbeklar uchun immigratsiya qonunchiligidagi kutilayotgan oʻzgarishlar boʻladi.

Konservatorlar partiyasi ham, Leyboristlar partiyasi ham oʻz manifestlarida qattiqroq immigratsiya siyosatiga urgʻu bergan.

Buyuk Britaniyaga keluvchi ham noqonuniy, ham qonuniy muhojirlar sonini kamaytirish Konservativ partiya uchun ustuvor vazifa hisoblanadi.

Leyboristlar saylovchilarining asosiy qismi muhojirlarga salbiy qaramasa ham, partiya yetakchisi Keyr Starmer saylovda ikkilanib turgan saylovchilarni oʻziga tortish uchun qattiqroq immigratsiya siyosatini qoʻllaydi.

Saylov natijalari oʻzbekistonlik talabalar va ishchilarning vizasi kelajagiga, shuningdek, ularning Buyuk Britaniyaga kelganidan keyin duch keladigan cheklovlariga bevosita taʼsir qiladi.

Oʻzbekiston va oʻzbekistonliklarga nima?

Buyuk Britaniyadagi mavjud oʻzbeklar jamiyati uchun koʻplab oʻzbek yoshlari oilalari Buyuk Britaniyaga yaxshiroq taʼlim va imkoniyat izlab kelgan boʻlsa, boshqalari ish izlab kelgan, shuning uchun bu mavzu ular uchun juda muhim.

Bundan tashqari, Oʻzbekiston chet eldagi talabalar soni boʻyicha dunyoda 5-oʻrinda turgan mamlakat ekanligi, Oʻzbekistonning koʻplab universitetlari Buyuk Britaniya universitetlari bilan hamkorlik qilayotgani va har yili minglab oʻzbekistonliklar Buyuk Britaniyaga ishlash uchun kelayotganini hisobga olsak, Buyuk Britaniyaning kelajakdagi immigratsiya siyosati katta ahamiyatga ega.

Britaniyada yashovchi oʻzbek jamiyati uchun saylovlar immigratsiyadan tashqari ularning hayotining barcha jabhalari, jumladan, ular yashayotgan va ishlayotgan iqtisodiyot, sogʻliqni saqlash va taʼlim kabi ijtimoiy xizmatlar uchun ham muhim ahamiyatga ega.

Londonda yashovchi bir necha oʻzbekistonlikdan saylov oldidan Buyuk Britaniyadagi asosiy muammolar haqida soʻradik.

Buxoroda ulgʻaygan 31 yoshli moliyachi Nodirning taʼkidlashicha, koʻpchilik hozirgi Konservativ partiyani xalq ishonchi pastligi, nomaqbul qarorlar, janjal va koʻngilsizliklar uchun masʼul hisoblaydi.

Uning aytishicha, "rahbarlarning oʻzlari amal qiladigan oʻziga xos tamoyillari yoʻq, siyosatchilar uzoq muddatli milliy manfaat yoki oʻzlari qoldirgan meros haqida emas, balki qisqa muddatli yutuqlar va qayta saylanish haqida koʻproq oʻylashadi".

Shahrisabzda tugʻilgan, ammo soʻnggi 16 yil davomida Londonda yashab kelayotgan 27 yoshli bankir Mohinur siyosatchilarga nisbatan bunday ishonchsizlikka iqtisodiy muammolar sabab boʻlganini aytadi.

"Ayniqsa, hayotning narxi qimmatlagani, pandemiya, Ukraina va Falastindagi mojarolar tabiiy resurslar va ishlab chiqarish narxini oshirdi, hamma narsa juda qimmatlab ketdi va butun mamlakat boʻylab koʻplab odamlar oʻz ehtiyojlarini qondirish uchun kurashmoqda."

Bu ogʻir iqtisodiy ahvol boʻlajak saylovlarda koʻplab saylovchilar, jumladan, Mohinur kabi britaniyalik oʻzbeklar uchun asosiy muammodir.

Biz suhbatlashgan 20 yoshli talaba Faridunning oilasi yaxshi taʼlim va imkoniyat izlab Buyuk Britaniyaga koʻchib oʻtgan.

U Buyuk Britaniya davlat sektoridagi asosiy muammolarni taʼkidlab, ularni hal qilish saylov va kelgusidagi hukumat uchun dolzarb boʻladi deydi.

Faridunning soʻzlariga koʻra, byudjetni qisqartirish, mablagʻlarni notoʻgʻri boshqarish sababli Milliy Sogʻliqni Saqlash Xizmati bemorlari shifokor bilan koʻrisha olmayapti, bu esa shifokor qabulini uzoq kutish va maqbul darajada davolanishga xalaqit beradi.

Faridun, Mohinur va boshqalar uy-joy bozoridagi qiyinchiliklar haqida ham gapirdilar, chunki koʻpchilik uchun uy-joy narxi juda qimmatlab ketgan.

Faridunning aytishicha, Leyboristlarning yiliga 300 000 yangi uy qurish, birinchi marta xaridorlar uchun xarajatlarni pasaytirish va ijara haqini raqobatbardosh qilish siyosati umidbaxsh va ularning manifestini koʻplab britaniyaliklar uchun yanada jozibali variantga aylantiradi.

Buyuk Britaniyada koʻpchilik saylovlarning ijobiy taʼsiriga shubha bilan qaraydi.

Nodir boʻlajak saylovlar iqtisodiyot, davlat xizmatlari va millatchilik kuchayishi kabi muhim masalalarni sezilarli darajada oʻzgartirishiga shubha qiladi.

Ular bu sohalarda arzirli oʻzgarishlarga erishish uchun siyosiy partiyalarda aniq strategiya yoʻqligini aytishadi.

Boshqalar, masalan, Mohinur va Faridunning fikricha, bu saylov kelgusi 4-yil davomida millatning ahvolini belgilovchi siyosatni kim amalga oshirishini hal qiladi, Britaniya xalqi va oʻzbeklar kabi ozchilik guruhlar hayotiga koʻp taʼsir koʻrsatganligi sababli, partiyalar, siyosatchilar va siyosatlarni tadqiq qilish va saylovlarda ishtirok etish muhim, deb hisoblaydi.

ʼSiyosatchilarga ishonch pastʼ

Biroq, keng miqyosdagi ishtirokni taʼminlash uchun hukumat Britaniya siyosiy tizimidagi mavjud bir muhim kamchilikni bartaraf etishi kerak.

Mohinurning taʼkidlashicha, koʻpchilik, ayniqsa, yoshlar va maʼlumoti past boʻlganlar siyosiy nofaol va siyosiy tushunchaga ega emas, siyosatchilarga ham ishonmaydi.

Bu muammolar koʻpchilik saylovchilarning siyosatda samarali ishtirok etmasligini va koʻpincha mavjud masalalar va variantlarni toʻgʻri tushunmasdan ovoz berishini anglatadi.

17 yoshli oʻquvchi Hanifa Nuritdinova maktabda oʻyin saylovlar, yangiliklarni tahlil qilish va Yevropa yoshlar parlamentining Milliy dasturi orqali siyosat bilan qanday qiziqishini aytib berdi.

Biroq, Mohinur singari, u ham siyosatda akademik oʻqishni boshlashdan avval oʻzi ham, yoshlarning aksariyati ham siyosatda qatnashmasligini, chunki ular siyosatga taʼsir oʻtkaza olishiga ishonmasligini taʼkidlaydi.

Hanifaning qayd etishicha, aksariyat yoshlar siyosatni TikTok va Instagram kabi ijtimoiy media platformalari orqali onlayn kuzatib boradi, ayrim siyosatchilar, ayniqsa, Leyboristlar partiyasi ijtimoiy tarmoqlarda yoshlarni jalb qilishga harakat qilmoqda.

Faridun ham shunday deydi: "Ijtimoiy tarmoqlar bu oʻsishning asosiy omili boʻlishi mumkin, chunki bu tarmoqlar koʻplab yoshlar hayotining muhim qismidir. Yirik media kompaniyalari va jurnalistlar koʻp sonli yoshlarni qamrab olish uchun TikTok kabi qisqa video ijtimoiy tarmoqlarga kirib kelishdi."

Biroq, Hanifa fikricha, yoshlar siyosatga birinchi navbatda ijtimoiy tarmoqlar orqali kirishayotgani toʻgʻri emas, chunki odamlar faqat oʻz fikrlariga toʻgʻri keladiganlarni kuzatadi.

Bundan tashqari, siyosiy partiyalarning muhim bahslarini qisqa, qiziqarli videolarga qisqartirish yoshlar uchun qiziqarli boʻlsa ham, bu jiddiy siyosiy mavzularni joʻnlashtirish va Britaniya siyosatini maynavozchilikka aylantirish xavfini tugʻdiradi. Hanifa va Mohinur siyosat va yangiliklarni oʻquv dasturiga kiritish hamma uchun muhim degan fikrga qoʻshiladi.

Baribir Britaniya yaxshiroqmi?

Garchi biz suhbatlashgan oʻzbeklar Britaniya oldida turgan koʻplab muammolarga alohida toʻxtalgan boʻlsalarda, ular Buyuk Britaniya baribir siyosiy umidsizlik va iqtisodiy muammolarga duch kelayotgan Oʻzbekistondan yaxshiroq ekanini taʼkidladilar.

Kamiga Oʻzbekistonda Britaniya siyosiy tizimidagi shaffoflik va demokratiya yoʻq.

Buyuk Britaniya siyosatini qiynayotgan muammolardan Oʻzbekiston ham ehtiyot boʻlishi kerak boʻlsa ham, Oʻzbekiston Britaniyaning ijobiy jihatlaridan saboq olishi mumkin.

Mohinur koʻplab muhim siyosiy qarorlar yopiq eshiklar ortida, jamoatchilik ishtirokisiz oʻtadigan Oʻzbekistondan farqli oʻlaroq, boshqaruvning shaffofligi, jamoatchilikka tushuntirish berish va hukumat qarorlarini sinchiklab tekshirish tarafdori.

Faridun Oʻzbekistonga yanada rang-barang siyosiy manzara zarurligini taʼkidlab, "faol partiyalar siyosatchilarga aholiga foydali oʻzgarishlarni amalga oshirishga koʻproq turtki berishi mumkin", deydi.

Hanifaning qoʻshimcha qilishicha, Oʻzbekistondagi siyosiy partiyalar nofaolligi "saylovchilarning oʻz pozitsiyasi va masalalarga yondashuvini aniqlashda qiyinchilik tugʻdiradi, ovoz berishga ragʻbatni pasaytiradi".

Bunday oʻzgarishlar orqali Oʻzbekiston demokratik jarayonlarni mustahkamlashi va oʻz fuqarolariga saylovlarda ongli tanlov qilish imkonini berishi mumkin, xuddi Buyuk Britaniyadagi koʻplab oʻzbeklar boʻlajak umumiy saylovlarda qanday ishtirok etgani kabi.

Telegram kanalimiz: https://t.me/bbcuzbekBBCUZBEK.COM bilan Telegram orqali +44 7858860002 nomeri bilan bogʻlaning.