Oscar dla najlepszego aktora pierwszoplanowego

Oscar dla najlepszego aktora pierwszoplanowego (The Academy Award for Best Actor) – nagroda przyznawana aktorom, pracującym w przemyśle filmowym, przez Amerykańską Akademię Sztuki i Wiedzy Filmowej; nominacje są przyznawane przez aktorów i aktorki – członków Akademii. Zwycięzcy są wybierani przez wszystkich jej członków.

Czwórka nagrodzonych aktorów podczas 83. ceremonii wręczenia Oscarów, od lewej: Christian Bale, Natalie Portman, Melissa Leo oraz Colin Firth z Oscarami za role pierwszo i drugoplanowe. 27 lutego 2011

Ranking

edytuj
Ranking Najlepszy aktor pierwszoplanowy Najlepszy aktor drugoplanowy
Aktor z największą liczbą nagród Daniel Day-Lewis 3 Walter Brennan 3
Aktor z największą liczbą nominacji Spencer Tracy i Laurence Olivier 9 Walter Brennan, Claude Rains,

Arthur Kennedy i Jack Nicholson

4
Aktor z największą liczbą nominacji
(bez zdobytej nagrody)
Peter O’Toole 8 Claude Rains i Arthur Kennedy 4
Najstarszy laureat Anthony Hopkins 83 Christopher Plummer 83
Najstarszy nominowany Anthony Hopkins 83 Christopher Plummer 83
Najmłodszy laureat Adrien Brody 29 Timothy Hutton 20
Najmłodszy nominowany Jackie Cooper 9 Justin Henry 8

Z wyjątkiem dwóch wypadków, nagroda przyznawana jest za występ w jednym filmie. W 1929 i 1930 roku, aktorzy zostali nominowani za ich pracę w ponad jednym filmie.

Najliczniej nagrodzonym aktorem dotychczas jest Daniel Day-Lewis, który otrzymał 3 statuetki (1989, 2007 i 2012).

Natomiast dziewięciu mężczyzn wygrało Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego dwukrotnie; w kolejności chronologicznej byli to:

Spencer Tracy i Tom Hanks byli jedynymi zwycięzcami, którzy otrzymywali swoje nagrody dwa lata z rzędu.

Aktorzy, którzy otrzymali największą liczbę nominacji w tej kategorii to:

Nicholson wygrał swoje statuetki w rekordowym odstępie czasowym – 22 latach. Nicholson oprócz 8 nominacji do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego, otrzymał także 4 nominacje do Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego, co czyni go najczęściej nominowanym aktorem w historii Akademii. Do O’Toole’a należy rekord w czasie, który minął od przyznania pierwszej i ostatniej nominacji – 44 lata, jego rekordem jest również liczba nominacji (8) bez wygrania statuetki.

Sześciu aktorów wygrało dwie nagrody – dla najlepszego aktora pierwszoplanowego oraz dla najlepszego aktora drugoplanowego. Byli to:

W historii tej kategorii był tylko jeden „remis”. W 1932 roku, Fredric March prześcignął Wallace’a Beery’ego jednym głosem, jednak tego samego dnia Akademia zdecydowała, że obydwaj zdobędą nagrodę. Obecnie podwójne statuetki przyznawane są w wyjątkowych sytuacjach; takowa nie zdarzyła się nigdy więcej w kategorii najlepszego aktora pierwszoplanowego, ale miała miejsce w kategorii najlepszej aktorki pierwszoplanowej w 1968 roku.

Najmłodszym aktorem, który otrzymał statuetkę był Adrien Brody, który w wieku 29 lat wygrał rolą w Pianiście (2002). Najstarszym natomiast był Henry Fonda, który w wieku 76 lat otrzymał nagrodę za rolę w filmie Nad Złotym Stawem (1981). Najmłodszym nominowanym w tej kategorii aktorem był Jackie Cooper, który mając 9 lat został nominowany za grę w filmie Skippy (1930/31). Najstarszym nominowanym aktorem był Richard Farnsworth, który w wieku 79 lat, otrzymał nominację za występ w filmie Prosta historia (1999).

Peter Finch i Heath Ledger jako jedyni otrzymali pośmiertnie statuetkę; poza nimi James Dean, Spencer Tracy i Massimo Troisi byli jedynymi nieżyjącymi aktorami nominowanymi do Oscara.

Dwóch zwycięzców odmówiło przyjęcia nagrody, byli to: George C. Scott za rolę w filmie Patton w 1970 (Scott odmówił również przyjęcia nominacji dla najlepszego drugoplanowego aktora za rolę w Bilardziście w 1961 roku) oraz Marlon Brando, kiedy wygrał swojego drugiego Oscara za Ojca chrzestnego w 1972 roku.

Laureaci i nominowani

edytuj

1920–1929[a]

edytuj

1930–1939

edytuj

1940–1949

edytuj

1950–1959

edytuj

1960–1969

edytuj

1970–1979

edytuj

1980–1989

edytuj

1990–1999

edytuj

2000–2009

edytuj

2010–2019

edytuj

2020–2029

edytuj
  1. Od roku 1929 do roku 1932 Oscarami nagradzano tytuły, które miały premierę w okresie między 1 sierpnia a 31 lipca roku następnego (Na przykład Oscary1927/28 były rozdane w 1929 roku filmom, które miały premierę między 1 sierpnia 1927 a 31 lipca 1928 roku). Od roku 1930 do roku 1932 Oscary przyznawano w tym samym roku, w którym kończył się okres premier (Z tym, że w kwietniu 1930 przyznano Oscary za okres 1 sierpnia 1928 – 31 lipca 1929 roku, ale już w listopadzie 1930 roku przyznano Oscary za okres 1 sierpnia 1929 – 31 lipca 1930 i tak co listopad do listopada 1932). W 1932 roku wprowadzono nowy okres, tj. między 1 stycznia a 31 grudnia, jednakże decyzja ta spowodowała, że Oscarami 1932/33 były w 1934 roku nagradzane filmy, które miały premierę w okresie między 1 sierpnia 1932 a 31 grudnia 1933 roku. Od 1935 roku Oscary są przyznawane filmom, które miały premierę w roku poprzedzającym rozdanie Oscarów (np. w roku 2001 przyznawano Oscary za rok 2000).