Янгиликлар: Вагнер ёлланмалари Суданда нима қилмоқда? Sudan Dunyo Yangiliklar

Россиянинг Вагнер ёлланма жангарилар гуруҳи Судан билан ҳарбий ва тижорий алоқалари борликда айблаб келинади. Аммо гуруҳ мамлакатдаги ҳозирги можароларга аралашганини рад қилмоқда.

Гуруҳнинг Россия президенти Владимир Путин билан яқин алоқаларга эга асосчиси Евгений Пригожин икки йилдан бери бирорта ҳам вагнерчи жангари Суданда бўлмаганини айтди.

Алоқадор мавзулар:

Россиялик ёлланма жангариларнинг Суданда ҳозирлиги ҳақида далил топмадик. Аммо Вагнернинг Суданда илгари фаолият юритгани далиллари бор. Пригожиннинг бу мамлакатдаги амалиётлари АҚШ ва Европа Иттифоқининг санкцияларига тушган.

Олтин конлари бўйича битимлар

2017 йили Судан президенти Умар ал Башир Москвага ташрифи чоғида бир қанча шартномаларни имзолаган эди.

Булар орасида Қизил денгиз соҳилидаги Порт Суданда ҳарбий денгиз базасини қуриш, Россия компанияси M Invest ва Судан Минераллар вазирлиги ўртасида олтин қазиб олиш бўйича келишув ҳам бор эди.

АҚШ Молия вазирлигига кўра, M Invest ва унинг шўъбаси Meroe Gold Вагнернинг Африкадаги учинчи йирик олтин қазиб олувчи давлат бўлмиш Судандаги фаолияти учун ниқоб вазифасини бажариб берган.

"Евгений Пригожин ва унинг тармоғи Суданнинг табиий ресурсларидан шахсий бойиш ва бутун дунёга салбий таъсирини ўтказиш йўлида фойдаланган", деган эди молия вазири Стивен Мнучин 2020 йили.

M Invest ҳам, Meroe ҳам АҚШ санкцияларига махсус нишон бўлган.

CNN ўтказган суриштирувларга кўра, олтин қуруқлик орқали Вагнер фаол ҳаракат қиладиган Марказий Африка республикасига олиб борилган ва улар Суданнинг расмий савдо маълумотларига киритилмаган.

Daily Telegraph'нинг ўтган йилги хабарига кўра, катта миқдордаги олтин ҳарбий аэропортлар орқали олиб кетилган.

Вагнер Суданда яна нима қилмоқда?

2017 йилдан буён Россия ва бошқа халқаро манбалар рус жангариларининг Суданда эканлигини кўрсатувчи суратларни эълон қилган.

Улар Судан аскарларини ўқитиш ёки норозиликларни бостиришда хавфсизлик кучларига ёрдам бериш каби ишлар билан шуғулланганини кўрсатиши айтилган. Би би си бу суратларни мустақил текширувдан ўтказмаган.

2021 йили Вагнерга алоқаси бор Telegram канал икки йил олдин Вагнернинг юқори даражали қўмондони Судан аскарларига эсдалик нишонлари тарқатаётгани тасвирланган суратларни эълон қилган эди.

2022 йил июлида эса ушбу канал Вагнер жангарилари Судан кучлари учун парашютдан сакраш машқларини ўтказаётгани тасвирлангани айтилган видеони тарқатган эди.

Айни шу манба ўзини "фрилансер" деб атовчи рус жангарисининг Instagram профилига ҳавола берган, унинг 2021 йил октябр ва август ойларида Судандаги фаолияти ҳақидаги сториларини улашган эди.

2020 йил Вагнернинг тарғибот фильмида Судан мазкур жангарилар фаолият кўрсатадиган давлатлардан бири сифатида намойиш этилган эди.

Вагнер қандай қилиб бунчалик таъсирли бўлди?

АҚШ Молия вазирлигининг таъкидлашича, Вагнер гуруҳи "ҳарбий амалиётлар ўтказган, авторитар режимларни қўллаб-қувватлаган ва уларнинг табиий ресурсларидан фойдаланган".

"Дастлаб, 2018 йилда уларнинг 100 га яқин одами Судан қуролли кучларини фаол тайёрлаган ва шундан буён уларнинг ўзаро муносабатлари мустаҳкамланган", дейди Британия Қироллик Бирлашган Хизматлар Институтидан доктор Хоана де Деус Перейра.

Судан матбуотининг хабар беришича, бу рақам тахминан 500 га етган ва улар асосан жануби-ғарбда Ум Дафук яқинида - Суданнинг Марказий Африка Республикаси (САР) билан чегараси яқинида жойлашган.

Суданнинг Tribune нашри хабар беришича, президент Башир 2019 йилда оммавий норозиликларга дуч келганида, Судан расмийлари буни рад этган бўлса да, "рус жангчилари" Судан разведкаси ва хавфсизлик хизматлари билан бирга ҳукуматга қарши намойишларни кузатиш учун юборилган.

Иттифоқчилар ўзгариши

Вагнер гуруҳи президент Баширнинг ҳокимиятда қолишига ёрдам бериш учун ўзининг медиа кампанияларини ишлаб чиқди, дейди Россиянинг Африкадаги фаолияти ҳақида китоб муаллифи доктор Самуэл Рамани.

"Пригожин намойишчиларни Исроил тарафдори ва исломга қаршиликда айблашга ундади", дейди у.

Бу президентнинг хавфсизлик кучлари билан келишмовчиликка сабаб бўлди ва шунинг учун Вагнер Баширни тахтдан ағдарган генерал Абдул Фаттоҳ ал-Бурхон билан ҳамкорлик қила бошлади.

"Москвадаги Ташқи ишлар вазирлиги давлат тўнтаришига қарши бўлган бўлса да, Пригожин ва Вагнер гуруҳи ал-Бурҳонни ҳокимият тепасига келишини маъқул кўрди", дейди Рамани.

Доктор Раманининг айтишича, айнан 2021 ва 2022 йилларда Вагнер гуруҳи ҳозирда генерал Бурҳон бошчилигидаги Судан мунтазам армиясига қарши курашаётган Тезкор қўллов кучлари (ТҚК) билан алоқаларини кенгайтирган.

Жаноб Пригожин ТҚК раҳбари Муҳаммад Ҳамдан Дагало томонидан яқинда қўлга киритилган конлардан кўпроқ олтин олишдан манфаатдор эди.

Дагало ўтган йили Москвага бориб, Судан ва Россия ўртасидаги алоқаларни мустаҳкамлашга умид билдирган.

Бироқ, Судан ишлари бўйича таҳлил маркази Confluence Advisory'дан Холуд Хайр Вагнер гуруҳи ҳозирги можарода томонларни танламаяпти, деб ҳисоблайди.

"Вагнер генерал ал-Бурхоннинг ҳам, жаноб Дагалонинг ҳам бизнеси билан турли даражада ва турли йўллар билан алоқада бўлган", дейди у.

Вагнер жангарилари бир неча йиллардан буён Марказий Африка Республикасида олмос конларини қўриқлаб келгани, шунингдек, Ливия ва Малида бўлгани ҳақида хабарлар кенг тарқалган.

2021 йилда Би би си суриштируви Вагнер жангчиси қолдирган рақамли қурилмадан ва Ливия аскарлари ва тинч аҳоли вакиллари билан суҳбатдан уларнинг Ливиядаги фуқаролар урушига алоқаси борлигини кўрсатувчи далилларни топган эди.

Малида ҳукумат исломий жангариларга қарши курашда ёрдам сўраб Вагнерга мурожаат қилди, ваҳоланки, у ҳеч қачон гуруҳ мамлакатда мавжудлигини расман тан олмаган.

Human Rights Watch россиялик ёлланма жангариларни Марказий Африка Республикаси ва Малида жиддий қонунбузарликлар, жумладан, қийноқлар ва қотилликларда айблаган.

Қўшимча ахборотни Беверли Очиенг, Томас Спенсерва Даниеле Палумбо тақдим этганлар

https://t.me/bbcuzbek

BBC.COM/UZBEK

Telegramda bog'lanish raqami +44 7858860002